Ο υδράργυρος είναι ένα βαρύ μέταλλο. Υπάρχει σε τρεις στοιχειακές μορφές, στην απλή και σε δύο μορφές ιόντων υδραργύρου. Σχηματίζει ανόργανες και οργανικές ενώσεις που διαφέρουν όσον αφορά τον μεταβολισμό και την τοξικότητα τους. Οι ενώσεις του υδραργύρου έχουν συγγένεια με τις θειϊκές ομάδες. Η δέσμευση του υδραργύρου στις πρωτεΐνες των ενζύμων και στις μεμβράνες επηρεάζει την ενζυματική δραστηριότητα και τη λειτουργία των μεμβρανών. Μια τοξική επίδραση στις μεμβράνες μπορεί επίσης να οφείλεται στην οξειδωτική δράση του υδραργύρου. Το κεντρικό νευρικό σύστημα θεωρείται καθοριστικό όργανο μετά την έκθεση στις μεθυλικές οργανικές ενώσεις υδραργύρου και στους ατμούς στοιχειακού υδραργύρου. Τα νεφρά θεωρούνται το καθοριστικό όργανο μετά την έκθεση στις ανόργανες ενώσεις υδραργύρου.
Το συμβατικό οδοντιατρικό αμάλγαμα ή αμάλγαμα αργύρου είναι ένα κράμα στο οποίο ο μεταλλικός υδράργυρος (Ηg) αναμιγνύεται με μια σκόνη που περιέχει κυρίως άργυρo (περίπου 35%) και κασσίτερο (περίπου 10%), αλλά περιέχει επίσης και μικρότερες ποσότητες χαλκού (1-6%) και ψευδαργύρου (0-2%). Ο υδράργυρος εμπεριέχεται σε αναλογία 50% περίπου κατά βάρος.
ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΥΔΡΑΡΓΥΡΟΥ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΜΦΡΑΞΕΙΣ ΑΜΑΛΓΑΜΑΤΟΣ
Ο υδράργυρος απελευθερώνεται σε σημαντικές ποσότητες από τις εμφράξεις αμαλγάματος. Αυτός εισπνέεται σαν ατμός και απορροφάται στους πνεύμονες. Η πρόσληψη των ατμών υδραργύρου στους πνεύμονες φθάνει περίπου το 80%. Υπάρχει και μια πιθανότητα απορρόφησης του υδραργύρου στον γαστρεντερικό σωλήνα.
Ο υδράργυρος που απορροφάται στη στοιχειακή μορφή του, οξειδώνεται ενζυματικά σε δισθενή υδράργυρο στο αίμα και στους διάφορους ιστούς. Στο αίμα αυτή η οξείδωση γίνεται σε λίγα λεπτά σε αυτό το στάδιο, ο στοιχειακός υδράργυρος περνά εύκολα τους βιολογικούς φραγμούς, π.χ. το φραγμό αίματος-εγκεφάλου και το φραγμό του πλακούντα και έτσι διεισδύει σε όλους τους ιστούς.
Δεν έχει διευκρινιστεί η ποσότητα του υδραργύρου που απορροφάται. Οι πιο αξιόπιστοι υπολογισμοί για τη συνολική πρόσληψη υδραργύρου από τις εμφράξεις αμαλγάματος γίνονται με βάση τη συγκέντρωση του υδραργύρου στα ούρα. Διάφοροι τρόποι υπολογισμού της πρόσληψης δείχνουν μια καθημερινή απορρόφηση περί τα 10 μg σε μια ομάδα με μέσο όρο τριάντα επιφανειών αμαλγάματος. Λόγω της αβεβαιότητος στον υπολογισμό που χρησιμοποιείται σε αυτές τις περιπτώσεις έχει μεγάλη διακύμανση και αυτό το στοιχείο.
Πρέπει να τονισθεί ότι η ατομική διακύμανση στην απελευθέρωση και πρόσληψη υδραργύρου από τις εμφράξεις είναι πολύ μεγάλη. Υπάρχει μια ασάφεια στοιχείων για τη μέγιστη έκθεση στον υδράργυρο από τις εμφράξεις αλλά τα στοιχεία για την απέκκριση στα ούρα και στα κόπρανα δείχνουν ότι υπάρχουν άτομα με πρόσληψη που φθάνει τα 100 μg την ημέρα. Η συχνότητα τόσο υψηλών εκθέσεων μπορεί να συνδέεται με βρουξισμό ή με συνεχές μάσημα τσίχλας.
Σημαντικές ποσότητες υδραργύρου από τις εμφράξεις αμαλγάματος παρακρατούνται στους διάφορους ιστούς όπως στον εγκέφαλο, τους γεννητικούς αδένες και τα νεφρά. Ένας κανονικός αριθμός εμφράξεων αμαλγάματος, δηλαδή 25-30 επιφάνειες δοντιών, αυξάνουν τη συγκέντρωση υδραργύρου στον εγκέφαλο κατά 10 μg ανά χιλιόγραμμο βάρους. Η αντίστοιχη αύξηση στη συγκέντρωση στα νεφρά είναι περίπου 600-700 μg. Δεν είναι γνωστές οι λεπτομέρειες για τους διάφορους πιθανούς ιστούς – στόχους ή όργανα.
Εκτός από τη συνεχή απελευθέρωση υδραργύρου από τις εμφράξεις αμαλγάματος, η οδοντιατρική θεραπεία περιλαμβάνει τον τροχισμό παλαιών εμφράξεων, καί δημιουργεί συνθήκες αυξημένης πρόσληψης. Τα υπάρχοντα στοιχεία είναι ανεπαρκή για λεπτομερείς υπολογισμούς αυτής της πρόσληψης αλλά μπορεί να φθάνουν και σε χιλιάδες μικρογραμμάρια.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΥΔΡΑΡΓΥΡΟ ΤΟΥ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΟΥ ΑΜΑΛΓΑΜΑΤΟΣ
Όπως δείξαμε προηγουμένως, η πραγματοποίηση εμφράξεων αμαλγάματος προκαλεί την ουσιαστική έκθεση σε μια έντονα τοξική ουσία, όπως είναι ο ανόργανος υδράργυρος. Αυτό σημαίνει ότι το αμάλγαμα στις εμφράξεις μπορεί να συγκριθεί με τις φαρμακευτικές ουσίες όσον αφορά την ασφάλεια και τις άλλες ρυθμίσεις.
Η αξιολόγηση της ασφάλειας των φαρμάκων, προ της έγκρισης τους και της διάθεσης τους στο εμπόριο περιλαμβάνει μελέτες σε πειραματόζωα και κλινικές δοκιμές. Κατά την εφαρμογή τους στην κλινική πράξη, η ασφάλεια ελέγχεται με διαδικασίες αναφοράς, καταγραφής και έρευνας των ύποπτων περιπτώσεων για παρενέργειες. Τα εμφρακτικά υλικά για τα δόντια δεν υπάγονται στη νομοθεσία που αφορά την ασφάλεια των φαρμακευτικών ουσιών.
Σε αντίθεση με τις φαρμακευτικές ουσίες, δεν υπάρχει νομοθεσία που να επιβάλλει στους κατασκευαστές να αναφέρουν το περιεχόμενο, την ποιότητα, ή την ασφάλεια των εμφρακτικών υλικών. Φαίνεται ότι το νομικό πλαίσιο είναι παρόμοιο και σε άλλες χώρες. Πρέπει να σημειωθεί ότι η νομοθεσία για τα εμφρακτικά υλικά βρίσκεται υπό εξέλιξη, λόγω των νομοθετικών ρυθμίσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρόμοια ρύθμιση ευελπιστούμε ότι θα ισχύσει και στην Ελλάδα.
ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΟ ΤΡΟΧΙΣΜΟ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΩΝ ΕΜΦΡΑΞΕΩΝ ΑΜΑΛΓΑΜΑΤΟΣ
Οι ασθενείς με συμπτώματα που πιστεύεται ότι οφείλονται στο αμάλγαμα αναφέρουν οξεία επιδείνωση των συμπτωμάτων, σε σχέση με τον τροχισμό των παλαιών εμφράξεων αμαλγάματος. Αυτό συμβαίνει συνήθως μετά από δύο ημέρες και συνεχίζεται μέχρι και μερικές εβδομάδες. Από το 1920, ο Stock έχει ήδη υποστηρίξει ότι πρέπει να ληφθούν μέτρα για την ελαχιστοποίηση της έκθεσης από τον τροχισμό των παλαιών εμφράξεων ώστε να αποφευχθεί η επιδείνωση των συμπτωμάτων που συνδέονται με το αμάλγαμα, θα ήταν ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε ότι οι περιπτώσεις τοξικής δράσης λόγω επαγγελματικής έκθεσης αναφέρεται ότι αναπτύσσουν αυξημένη ευαισθησία στην επίδραση του υδραργύρου. Περιπτώσεις παρενεργειών μετά τον εκτεταμένο τροχισμό αμαλγάματος έχουν αναφερθεί και σε άτομα χωρίς προηγούμενη υποψία βλάβης σχετικής με το αμάλγαμα. Σήμερα που υπάρχει γνώση των κινδύνων, η ανάπτυξη μικροχειρουργικών τεχνικών με την υποστήριξη της τεχνολογίας μπορεί να συνεισφέρει στην μείωση αυτών των παρενεργειών.
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΥΔΡΑΡΓΥΡΟΥ ΣΤΟ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Σε μελέτες σε πειραματόζωα διαπιστώθηκε ότι ο χλωριούχος υδράργυρος, που δεν είναι τοξικός, μπορεί να επηρεάσει το ανοσοποιητικό σύστημα. Η αυτοανοσία είναι γενικά ελεγχόμενη και εμπλέκονται σ‘ αυτή τέσσερα γονίδια μέσα και έξω από το βασικό σύμπλεγμα ιστοσυμβατότητος. Αρκετές περιπτώσεις αυτοάνοσης σπειραματονεφρίτιδας που διαπιστώθηκαν σε άτομα εκτεθειμένα σε υδράργυρο δείχνουν μια σχέση μεταξύ αυτής της έκθεσης και της αυτοανοσίας σε ανθρώπους. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έβγαλε το συμπέρασμα, με βάση τις μελέτες σε ζώα, ότι η πιο ευαίσθητες παρενέργειες για τον προσδιορισμό του κινδύνου στον ανόργανο υδράργυρο είναι η ανάπτυξη αυτοάνοσης σπειραματονεφρίτιδος που προκαλείται από τον υδράργυρο. Προκύπτει επίσης το συμπέρασμα ότι σαν συνέπεια ανοσολογικής απάντησης, υπάρχει ένα μέρος του πληθυσμού που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στις επιδράσεις του υδραργύρου και ότι δεν είναι επιστημονικά δυνατόν σήμερα να τεθεί ένα επίπεδο έκθεσης κάτω από το οποίο δεν θα προκύψουν συμπτώματα σχετικά με τον υδράργυρο στα εκτεθειμένα άτομα.
ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΕΜΒΡΥΟ
Μια ειδική περίπτωση αναφέρεται στην πιθανότητα επιδράσεων στα αγέννητα άτομα. Ο υδράργυρος με τη μορφή μεθυλικής ένωσης, είναι μια γνωστή νευροτερατογόνος ουσία. (Π.Ο.Υ. 1990). Οι μελέτες σε χοιρίδια δείχνουν επίσης ότι ο ανόργανος υδράργυρος μπορεί να μεταφερθεί στο νεογέννητο από το μητρικό γάλα. Έχει επιβεβαιωθεί η μεταφορά υδραργύρου στο έμβρυο απο ραδιενεργά χαρακτηρισμένες εμφράξεις αμαλγάματος που εμφυτεύτηκαν σε πρόβατα που ήσαν έγκυα. Ο υδράργυρος εμφανίζεται και σε άλλα όργανα των εμβρύων όπως το κεντρικό νευρικό σύστημα, οι γεννητικοί αδένες, τα νεφρά και το ήπαρ. Σε μελέτες στη Σουηδία έχουν προκύψει αυξημένα ποσοστά δυσπλασιών σε εγκυμοσύνες οδοντιατρικού προσωπικού. Φαίνεται επίσης ότι έχουμε μεταφορά υδραργύρου με το γάλα.
ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΥΔΡΑΡΓΥΡΟΣ
Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι η επίδραση του υδραργύρου που απελευθερώνεται από το οδοντιατρικό αμάλγαμα μπορεί να εμποδίσει την δράση των ομοιοπαθητικών φαρμάκων ή να επιβραδύνει την εξέλιξη της θεραπείας. Μπορεί να περιπλέξει τα στοιχεία-συμπτώματα για την εκλογή του κατάλληλου φαρμάκου ή να παρουσιάσει ψευδή εικόνα στο ομοιοπαθητικό ιστορικό. Η διαφορική διάγνωση, το repertorization και οι συνταγογραφήσεις με την σειρά τους μπορεί να επηρεαστούν με αποτέλεσμα την μη καλή ανταπόκριση του ασθενούς. Επιπλέον υπάρχει μια μεγάλη ομάδα ασθενών (mercury) η οποία παρουσιάζει ιδιαίτερη δυσκολία στο χειρισμό της λόγω του υδραργύρου και των συνεπειών του. Μεγάλη σημασία επίσης έχει και το φαινόμενο της ηλεκτρόλυσης που συμβαίνει με το σάλιο στα σφραγίσματα αμαλγάματος, με συνέπεια να είναι σαν να έχει κανείς μια μπαταρία συνεχώς στο στόμα του. Πριν ξεκινήσει λοιπόν η θεραπεία πρέπει να ελέγχεται η κατάσταση των δοντιών και του στόματος και να καθορίζεται αν θα πρέπει να γίνει αντικατάσταση των αμαλγαμάτων και με τι είδους υλικά. Υπάρχουν ομοιοπαθητικοί σε άλλες χώρες της Ευρώπης (ιδιαίτερα σε Γαλλία-Γερμανία) και στην Αμερική που δεν ξεκινούν ομοιοπαθητική θεραπεία στους ασθενείς τους πριν αφαιρέσουν τα σφραγίσματα αμαλγάματος. Ακόμα και μετά την αφαίρεση τους είναι δυνατόν να χρειαστεί ειδική ομοιοπαθητική αγωγή για την αναίρεση της επίδρασης τους πριν αρχίσει η κανονική ιδιοσυστασιακή ομοιοπαθητική αγωγή.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Ο υδράργυρος απελευθερώνεται συνεχώς από τις εμφράξεις αμαλγάματος. Εκτός από αυτή τη συνεχή απελευθέρωση μπορεί να υπάρχει και μια μεγάλη πρόσθετη έκθεση λόγω του τροχισμού των παλαιών εμφράξεων αμαλγάματος. Ο υδράργυρος που απελευθερώνεται από τις εμφράξεις αμαλγάματος προσλαμβάνεται με τη μορφή ατμών στους πνεύμονες και πιθανότατα και στο γαστρεντερικό σωλήνα. Κατανέμεται σε διάφορους ιστούς όπως ο εγκέφαλος και τα νεφρά. Η κατανομή του εντούτοις, δεν είναι απολύτως γνωστή στους διάφορους πιθανούς ιστούς – στόχους.
Υπάρχουν αρκετά άτομα που υποστηρίζουν ότι έχουν προβλήματα υγείας από τις εμφράξεις αμαλγάματος. Είναι προβληματική η διαπίστωση ότι έχουν γίνει ελάχιστες προσπάθειες για την προσεκτική αξιολόγηση τέτοιων περιπτώσεων. Αυτές οι περιπτώσεις δεν μπορούν να αγνοηθούν χωρίς προσεκτική αξιολόγηση.
Η σύγκριση των στοιχείων για την απελευθέρωση και την πρόσληψη του υδραργύρου από τις εμφράξεις αμαλγάματος με τα υπάρχοντα στοιχεία όσον αφορά την τοξικότητα του ανόργανου υδραργύρου σε ανθρώπους και ζώα, δείχνει ότι το επίπεδο έκθεσης στον υδράργυρο από το αμάλγαμα, πρέπει να μας απασχολήσει σοβαρά. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στον πιθανό κίνδυνο επιδράσεων στο έμβρυο. Αναμφίβολα, έχει ιδιαίτερη αξία η οδηγία που διατυπώθηκε το 1987, σύμφωνα με την οποία οι έγκυοι γυναίκες πρέπει να αποφεύγουν την εκτεταμένη οδοντιατρική θεραπεία με αμάλγαμα.
Αυτά σημαίνουν ότι η χρησιμοποίηση του αμαλγάματος σαν εμφρακτικού υλικού των δοντιών δεν μπορεί να βασιστεί σε απόψεις σύμφωνα με τις οποίες αυτό είναι ασφαλές, γιατί αυτές οι απόψεις είναι αβάσιμες. Μόνον μπορεί να τονισθεί ανάλογα με την προσωπική κρίση του γιατρού ότι τα πλεονεκτήματα υπερκαλύπτουν τους κινδύνους, όπως στην περίπτωση των φαρμάκων. Εντούτοις, τα στοιχεία που έχουμε σήμερα δεν μας επιτρέπουν κάποια συμπεράσματα. Από αυτή την άποψη, προκύπτει και το ερώτημα κατά πόσον ο πιθανός κίνδυνος με τα άλλα εμφρακτικά υλικά είναι ο ίδιος, μεγαλύτερος ή μικρότερος. Όμως, φαίνεται ότι τα στοιχεία για την τοξικολογική αξιολόγηση των πιθανών παρενεργειών πολλών άλλων εμφρακτικών υλικών, είναι επίσης ανεπαρκή.
Κατά την άποψη μας έχουν αγνοηθεί οι πιθανοί κίνδυνοι από αυτά τα υλικά στο παρελθόν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η χρησιμοποίηση αμαλγάματος χαλκού στην Παιδοδοντία. Αυτό το εμφρακτικό υλικό πρέπει να θεωρηθεί επικίνδυνο για την υγεία λόγω της μεγάλης απελευθέρωσης τοξικών μετάλλων που προκαλεί. Παλαιότερα, αυτή η απελευθέρωση (αντί να θεωρείται μεγάλος κίνδυνος), εθεωρείτο πλεονέκτημα από οδοντιατρική θεραπευτική σκοπιά, γιατί παρεμπόδιζε τη μικροβιακή ανάπτυξη, περιορίζοντας έτσι τον κίνδυνο ανάπτυξης δευτερογενών τερηδονισμών. Είναι χαρακτηριστικό ότι μεγάλες ομάδες του πληθυσμού στις ανεπτυγμένες χώρες εκτίθενται σε τοξικές ουσίες, από μια κατηγορία προϊόντων που έχουν ελάχιστα αξιολογηθεί από τοξικολογική άποψη. Φαίνεται ότι το νομικό πλαίσιο για πολλά υλικά που χρησιμοποιούνται στην Οδοντιατρική δεν καλύπτει την απαίτηση τεκμηρίωσης του περιεχομένου και της ποιότητος των συστατικών των προϊόντων που χρησιμοποιούνται. Η διαφορά είναι εντυπωσιακή συγκριτικά με τις προϋποθέσεις που ισχύουν συγκριτικά με τα φαρμακευτικά προϊόντα, δεδομένου ότι πολλά οδοντιατρικά εμφρακτικά υλικά έχουν πολύ ευρύτερη χρήση ακόμη και από τα πιο δημοφιλή φαρμακευτικά προϊόντα, η αδιαφορία που επιδείχθηκε στο παρελθόν όσον αφορά τους πιθανούς κινδύνους για την υγεία, δεν μπορεί να δικαιολογήσει τη συνεχιζόμενη έλλειψη ενδιαφέροντος για τους πιθανούς κινδύνους από τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται στην Οδοντιατρική.
Πηγή Ζήση Θεοδώρα
Zahnarzt Piraeus 